Uzmanlar, “Taş, Kağıt, Makas” oyununda hep kazanmanın yolunu açıkladı

[ATA0825]

Uzmanlar, "Taş, Kağıt, Makas" oyununda hep kazanmanın yolunu açıkladı

Yazar: Ahmet Tarık ALKAN

Çocukluğumuzdan beri basit bir şans oyunu olarak oynadığımız Taş, Kağıt, Makas'ın, aslında bilimsel bir stratejiyle sürekli kazanılabilecek bir oyun olduğu ortaya çıktı. Bilişsel bilimci Dr. Denise Moerel, rakipleri yenmenin kesin bir yolu olduğunu iddia ediyor.



Çocukluğumuzdan beri basit bir şans oyunu olarak oynadığımız Taş, Kağıt, Makas'ın, aslında bilimsel bir stratejiyle sürekli kazanılabilecek bir oyun olduğu ortaya çıktı. Avustralya'daki Western Sydney Üniversitesi'nden bilişsel bilimci Dr. Denise Moerel, rakipleri yenmenin kesin bir yolu olduğunu iddia ediyor: Bir önceki turda ne olduğunu tamamen unutmak.

Dr. Moerel, The Conversation için kaleme aldığı bir makalede, oyun sırasında geçmiş hamleler hakkında çok fazla düşünmenin oyuncuyu "gerçekten rastgele" olmaktan alıkoyduğunu açıklıyor. Yaklaşık 2.000 yıl öncesine dayanan bu basit oyunda, birden fazla tur kazanmak için en verimli stratejinin mümkün olduğunca rastgele ve öngörülemez kalmak olduğunu belirtiyor.

Yapılan deneyler, kendi ya da rakibinin geçmiş tercihlerini dikkate almayan, yani 'rastgele ve öngörülemez' kalan oyuncuların, oyunu kazanma eğiliminde olduğunu gösterdi. Uzmanın ana tavsiyesi net: Öngörülemez olmaya çalışırken, geçmiş sonuçlara odaklanmak bir avantaj sağlamak yerine, oyuncuyu tahmin edilebilir hale getiriyor.

Dr. Moerel ve meslektaşları, bu stratejinin etkisini somut verilerle desteklemek için 31 çiftten oluşan 62 katılımcıyla, oyunun bilgisayarlı bir versiyonunu kullandı. Toplamda 15.000 tur oynanan bu deneyde, katılımcıların beyin aktiviteleri elektroensefalografi (EEG) yöntemiyle, kafa derisine yerleştirilen elektrotlar aracılığıyla kaydedildi.

EEG ile tespit edilen beyin aktivitesi kalıpları, bilim insanlarının bir oyuncunun bir sonraki hamlesini, daha tepkisini vermeden önce dahi tahmin etmesine olanak sağladı. Canlı beyin tarama verileri, bir oyuncunun halen önceki oyunu düşünüp düşünmediğini anlık olarak ortaya çıkarabiliyordu. Dr. Moerel, bu sayede "bir oyuncunun 'taş,' 'kağıt' veya 'makas' arasında seçim yapma kararını, daha elini açmadan önce tahmin edebildiklerini" ve karar verme sürecinin gerçek zamanlı izlenebildiğini ifade etti.

Geçmişi düşünenler daha sık kaybediyor
Araştırmanın sonuçları, Taş, Kağıt, Makas'ta kazanmak için zihni açık tutmanın ve bir sonraki şekli tamamen rastgele yapmanın en iyi strateji olduğunu gösterdi. Önceki turlardaki hamleleri analiz eden ve "Tamam, üst üste iki kez taş attı, şimdi muhtemelen kağıt mı yapacak?" gibi düşüncelere kapılan kişilerin, düşünmeyenlere göre daha sık kaybetme eğiliminde olduğu gözlendi.

Bunun temel nedeni, geçmiş turların kararları etkilemesine izin vermenin, rakibinizin de sizin mantıksal zincirinizi çözmesine yol açarak tahmin edilebilir hale gelmeniz. Deneyler, yalnızca oyunu kaybeden katılımcıların beyinlerinin önceki oyunla ilgili bilgi işlediği, kazananların beyinlerinin ise bu bilgiden uzak kaldığı sonucunu ortaya koydu.



Araştırmacılar, insanların genel olarak rastgele seçim yapmakta zorlandığını söylüyor. Çoğu katılımcının, belirli bir seçeneği aşırı oynama gibi net bir önyargıya sahip olduğu belirlendi. İlginç bir şekilde, oyuncuların yarısından fazlası taşı, ardından kağıdı tercih ederken, makas en az tercih edilen seçenek oldu. Taşın, matematiksel olarak eşit şansa sahip olmasına rağmen, bilinçaltında en güçlü figür olarak algılanması nedeniyle tercih edildiği düşünülüyor.

Ayrıca, insanlar hamlelerini tekrarlamaktan kaçınma eğilimi gösteriyordu; bu da bir sonraki turda farklı bir seçeneği tercih etme oranının beklenenden daha yüksek olduğu anlamına geliyordu. Bu durum, insan beyninin ne kadar çabalasa da önceki turdan etkilendiğini kanıtlıyor.

Social Cognitive and Affective Neuroscience dergisinde yayımlanan bu araştırmanın bulguları, basit bir çocuk oyununun ötesinde, daha geniş alanlarda da etkileri olabileceğine işaret ediyor. Akademisyen, geçmiş sonuçlara aşırı güvenme ve trendleri analiz etme eğiliminin; siyaset, iş dünyası ve günlük hayattaki stratejik kararlarda bir avantaj sağlamak yerine stratejiyi engelleyebileceğini belirtiyor. Dr. Moerel, "Buradan çıkarılacak iyi bir ders, geçmişi aşırı analiz etmeyi bırakan insanların gelecekte kazanma şansının daha yüksek olabileceğidir" diyor.

Taş, Kağıt, Makas'ın kısa tarihçesi
Oyunun bilinen en eski kaydı, 1600 civarında yazılmış bir Çin kitabı olan Wuzazu'da yer alıyor. Yazı, shoushilling adı verilen oyunun Han Hanedanlığı dönemine (MÖ 206 - MS 220) dayandığını gösteriyor.

En eski versiyonda taş, kağıt ve makas yerine bir kurbağa (başparmak), bir sümüklüböcek (serçe parmak) ve bir yılan (işaret parmağı) kullanılırdı. Oyun, 20. yüzyılın başlarında Avrupa'ya, 1920'lerde Birleşik Krallık'a ve 1930'larda ABD'ye yayılarak popüler hale geldi. Modern versiyonunda taş, kağıt ve makas kullanılırken, Asya'nın bazı bölgelerinde halen kağıt yerine kumaş ifadesi kullanılıyor.